Καλή Καθαρά Δευτέρα!
 Καλή Σαρακοστή!

Γενίτσαροι και Μπούλες, Νάουσα

Ο Γέρος και η Κορέλα, Σκύρος

Του Κουτρούλη ο γάμος, Μεθώνη

Ο βλάχικος γάμος, Θήβα

Οι κουδουνοφόροι, Σοχός, Θεσσαλονίκη

Απόκριες στην Ελλάδα. Τα πιο γνωστά αποκριάτικα ήθη και έθιμα

Απόκριες & Κούλουμα

Το πέταγμα του χαρταετού

Το έθιμο της Καθαράς Δευτέρας, περιλαμβάνει το πέταγμα του χαρταετού. Συμβολίζει την επιθυμία του ίδιου του ανθρώπου να πετάξει, για να φτάσει μέχρι τον ουρανό, κοντά στον Θεό.

Όταν ήμαστε παιδιά, αυτή η μέρα είχε ιδιαίτερη σημασία και υπήρχε συγκεκριμένη προετοιμασία για την κατασκευή του χαρταετού. Τότε, τα περισσότερα αγόρια, έφτιαχναν μόνα τους τον χαρταετό τους. Έπαιρναν λεπτά ξύλα από μαραγκούς ή καλάμια, όσοι κατοικούσαν στο χωριό, χρωματιστά χαρτιά από το ψιλικατζίδικο της γειτονιάς, σπάγκο, εφημερίδες και σερπαντίνες για την ουρά του χαρταετού.

Έτσι και ο αδελφός μου , κάθε χρόνο έφτιαχνε, όχι μόνο έναν, αλλά τουλάχιστον δύο χαρταετούς, ώστε αν έπεφτε ο ένας, πετούσε τον άλλον. Αφού έδενε τα ξύλα, που έπρεπε να είναι ελαφριά, για να μπορεί να πετάξει εύκολα ο χαρταετός,  και έφτιαχνε το σκελετό, κολλούσε τα χρωματιστά χαρτιά και μετά έπρεπε να φτιάξει τα ζύγια. Ήθελε πολλή προσοχή για να φτιάξεις τα ζύγια, γιατί αν δεν ήταν σωστά, ο χαρταετός θα πέταγε στραβά και θα έπεφτε. Και φυσικά στο τέλος έμενε η ουρά, που έπρεπε να είναι μακριά, για να πηγαίνει ψηλά, αλλά όχι βαριά, γιατί δεν θα μπορούσε να πετάξει.

Μετά, εκείνο που μας απασχολούσε είναι αν θα έκανε καλό καιρό, μήπως έβρεχε ή αν φύσαγε πολύ. Οι ιδανικές συνθήκες για να πετάξεις χαρταετό είναι να έχει λιακάδα, αλλά ταυτόχρονα ένα ελαφρό αεράκι που θα σηκώσει εύκολα τον χαρταετό στον αέρα, θα τον πάει ψηλά και δεν θα κινδυνεύει να πέσει.

Στην αρχή έπρεπε κάποιος να κρατάει ψηλά τον χαρταετό, με τα δύο του χέρια, να «κάνει κεφάλι» και με το πρώτο φύσημα του αέρα, τον άφηνε και ο άλλος τον τράβαγε για να ανέβει ψηλά. Μόλις ο χαρταετός έπαιρνε ύψος, ακουγόταν η γνωστή φράση: «Αμόλα καλούμπα!», που σήμαινε, ξετύλιξε τον σπάγκο, με σκοπό να πάει ψηλότερα και πιο μακριά ο χαρταετός.

Ο καθένας προσπαθούσε να πετάξει τον χαρταετό του πιο ψηλά από τους άλλους και να τους ξεπεράσει. Πολλές φορές μπερδευόταν με άλλους και τελικά έπεφτε ή μπλεκόταν στα σύρματα του ηλεκτρισμού. Αν ήταν κάπου κοντά, μπορούσες να τον πάρεις, να τον επιδιορθώσεις και να τον ξαναπετάξεις. Μερικές φορές όμως, έπεφτε σε πολύ μακρινά μέρη και τότε τον έχανες και από τα μάτια σου και από τα χέρια σου.

Όταν ο αδερφός μου κατάφερνε να πετάξει ψηλά τον χαρταετό του, συνήθως τον έδενε κάπου και τον άφηνε να πετάει, μέχρι να βραδιάσει. Τότε, έκοβε τον σπάγκο και τον άφηνε να φύγει ικανοποιημένος, αφού την  επόμενη χρονιά θα έφτιαχνε άλλον. Μερικά παιδιά, που ζούσαν στην εξοχή ή πήγαιναν σε ανοιχτά μέρη της πόλης, εξακολουθούσαν να πετάνε τον χαρταετό τους, σαν παιχνίδι, όλον το χρόνο, όταν ο καιρός ήταν κατάλληλος γι’ αυτό.

Είναι πολύ ωραία να βλέπεις ψηλά, τον ηλιόλουστο ουρανό, γεμάτο με πολύχρωμους και διαφορετικούς χαρταετούς και κάτω, χαμηλά, τα χαρούμενα πρόσωπα των παιδιών, αλλά και των μεγάλων, που βοηθάνε και συμμετέχουν στη χαρά και στο παιχνίδι τους!

                           Ανθούλα Π. Βεζύρη

Το έθιμο της κυρα-Σαρακοστής είναι από τα παλιότερα έθιμα που σχετίζονται με τη γιορτή του Πάσχα, σήμερα όμως λίγο πολύ ξεχασμένο. Χρησίμευε πάντα ως ημερολόγιο για να μετράμε τις εβδομάδες από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα, καθώς η κυρα-Σαρακοστή έχει 7 πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της περιόδου της Σαρακοστής. Πρόκειται για ένα έθιμο που τείνει στις ημέρες μας να εκλείψει, ενώ παλαιότερα το συναντούσαμε σε όλο τον ελλαδικό χώρο με διάφορες παραλλαγές και χρησιμοποιούνταν ως ημερολόγιο που μετρούσε τις εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής.

Η κυρα-Σαρακοστή, στις περισσότερες περιοχές, ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά, που απεικόνιζε μια γυναίκα, που έμοιαζε με καλόγρια, με 7 πόδια, σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται, ένα σταυρό γιατί πήγαινε στην εκκλησία και χωρίς στόμα γιατί νηστεύει. Στο τέλος κάθε εβδομάδας, αρχής γενομένης από το Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα, της έκοβαν ένα πόδι. Το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο. Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή καρύδι (περιοχή της Χίου), το οποίο τοποθετούσαν μαζί με άλλα. Όποιος το έβρισκε θεωρούνταν τυχερός και γουρλής. Σε κάποιες περιοχές, το έβδομο πόδι το τοποθετούσαν μες στο ψωμί της Ανάστασης και όποιος το έβρισκε του έφερνε γούρι.

Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, η κυρα-Σαρακοστή φτιάχνεται από ζυμάρι με απλά υλικά και, κυρίως, πολύ αλάτι για να μη χαλάσει. Εξάλλου, δεν τρωγόταν, αφού χρησιμοποιούνταν ως ημερολόγιο. Αλλού πάλι, την έφτιαχναν από πανί και τη γέμιζαν με πούπουλα.

Στον Πόντο, η κυρα-Σαρακοστή ήταν μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που το κρεμούσαν απ’ το ταβάνι και πάνω του είχαν καρφωμένα επτά φτερά κότας, ώστε να αφαιρούν ένα φτερό κάθε εβδομάδα. Εδώ το έθιμο ονομαζόταν “Κουκουράς”, ο οποίος ήταν και ο φόβος των παιδιών!

Για το έθιμο της κυρα-Σαρακοστής έχουν γραφτεί οι παρακάτω στίχοι:

Την κυρά Σαρακοστή
που ’ναι έθιμο παλιό

οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν’
με αλεύρι και νερό.

 

Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι ένα σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.

 

Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά
κόβαν’ ένα τη βδομάδα
μέχρι να ’ρθει η Πασχαλιά.

Με την ονομασία Κούλουμα χαρακτηρίζεται ο υπαίθριος πανηγυρισμός της Καθαράς Δευτέρας. Αποτελεί θρησκευτική γιορτή κατά την οποία γιορτάζεται η, αμέσως μετά την Αποκριά, έναρξη της Σαρακοστής.

Σπύρος Βασιλείου

Όσοι γιορτάζουν τα Κούλουμα τρώνε άζυμο άρτο (λαγάνα), ενώ καταναλώνουν κυρίως νηστίσιμα φαγητά, τα λεγόμενα σαρακοστιανά όπως π.χ. ταραμά, ταραμοσαλάτα, θαλασσινά, ελιές, κρεμμύδια, διάφορα λαχανικά, χαλβά κ.ά.

Δημήτρης Μυταράς

Στην ελληνική χριστιανική παράδοση το πέταγµα του χαρταετού γίνεται την Καθαρά Δευτέρα, που είναι η πρώτη µέρα της Σαρακοστής.

Αλέκος Φασιανός

Με τη νηστεία, που ξεκινάει αυτή την µέρα, καθαρίζεται το σώµα και η ψυχή και το πέταγµα του χαρταετού συµβολίζει αυτήν την ανάγκη του ανθρώπου, για πνευµατική και ψυχική εξύψωση στα ουράνια και την επιθυµία του να πλησιάσει νοητά το Θεό.

Σπύρος Βασιλείου

Για το πέταγμα του χαρταετού, πρέπει με προσοχή να επιλέγουμε  ανοιχτούς  χώρους,  χωρίς   ηλεκτροφόρα καλώδια. Ακόμη να είναι μακριά από γκρεμούς και ποτέ σε ταράτσες, εξ αιτίας των δυστυχημάτων από τις πτώσεις. 

Γιάννης Μαγγανάρης

Στην Ελλάδα οι χαρταετοί κατασκευάζονταν από παιδιά, με ή χωρίς τη βοήθεια των μεγάλων, με απλά υλικά όπως χαρτί, καλάμι ή λεπτό πηχάκι, σπάγγο και εφημερίδες και με περισσεύματα από τις αποκριάτικες κορδέλες.

Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας

Πάντως, είτε ως παιχνίδι ή συνήθεια του χθες, του σήμερα αλλά και του αύριο, το πέταγμα του χαρταετού καταφέρνει να ξεσηκώνει όλο τον κόσμο, μικρούς και μεγάλους και να τους παρασύρει σ’ ένα διαφορετικό παιχνίδι, επίπονο και επίμονο, αγωνιώδες και πολύχρωμο, με επιτυχίες ή απογοητεύσεις, αλλά πάντοτε ένα πανηγύρι συγκινήσεων, συναγωνισμού και χαράς.

Αλέκος Φασιανός