Γεννημένος στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου πέθανε την ίδια ημέρα το 1933, ο Κωνσταντίνος Καβάφης είναι ο κορυφαίος ποιητής της περιφέρειας, που γράφει ελληνική ποίηση μακριά από τον ελλαδικό χώρο. Το σώμα των ποιημάτων του περιλαμβάνει τα 154 του καβαφικού κανόνα -τα λεγόμενα «Αναγνωρισμένα»-, τα 37 «Αποκηρυγμένα», τα περισσότερα νεανικά, σε ρομαντική καθαρεύουσα, τα 75 «Κρυμμένα» που βρέθηκαν τελειωμένα στα χαρτιά του, καθώς και τα 30 «Ατελή». Στα ποιήματά του συχνά πρωταγωνιστούν γνωστά ιστορικά πρόσωπα ή γεννήματα της φαντασίας του ποιητή με συχνές αναφορές σε γνωστές ή λιγότερο γνωστές πτυχές των ομηρικών, ελληνιστικών και βυζαντινών χρόνων. Σήμερα η ποίησή του αποτελεί έναν διακριτό πόλο στην ελληνική λογοτεχνία, ενώ καταλαμβάνει εξέχουσα θέση στην παγκόσμια γραμματεία.
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ
Ο Καβάφης γεννιέται στην Αίγυπτο του Ισμαήλ Πασά, από το 1872 – 1877 μεγαλώνει στην Αγγλία, ενώ το 1882 και για περισσότερο από 2 χρόνια μένει στην Κωνσταντινούπολη, όπου καταλήγουν όλα τα νήματα του εμπορίου της εποχής. Στην Αίγυπτο επιστρέφει όταν η χώρα έχει ήδη τεθεί υπό αγγλική κατοχή ύστερα από τον αγγλογαλλικό οικονομικό ανταγωνισμό. Οι δημόσιες υπηρεσίες, ο στρατός και ο στόλος οργανώνονται κατά τα αντίστοιχα πρότυπα. Η ζωή και το έργο του ανήκουν σε μια εποχή «μεταιχμιακή» και μεταβατική, όπως εκείνες στις οποίες ο ίδιος επέστρεφε για να αντλήσει θέματα. Σύμφωνα με μία οπτική: σε μία εποχή της «παρακμής». Η κοσμοπολίτικη διάσταση της ποίησής του, εξάλλου, εντάσσεται στην εποχή ανάδυσης του ευρωπαϊκού μοντερνισμού, κατά την οποία εμφανίζονται ο Τζόζεφ Κόνραντ, ο Τόμας Μαν και ο Έντουαρντ Φόρστερ, ο οποίος θα γίνει προσωπικός φίλος του Κ. Π. Καβάφη και θα προσπαθήσει να προωθήσει την καβαφική ποίηση στον αγγλόφωνο λογοτεχνικό κόσμο.
Έξω πέφτει χιόνι κι είναι παγωνιά κι όλοι μαζευτήκαν στη ζεστή γωνιά. Άσπρισαν οι δρόμοι, στρώθηκε η αυλή κι ο βοριάς σφυρίζει, τώρα πιο πολύ.
Στο παράθυρό μας στέκει ένα πουλί και χτυπά το τζάμι και παρακαλεί: -Πάρτε με κοντά σας, για να ζεσταθώ. Τρέμω το καημένο κι έξω θα χαθώ.
-Έλα ’δω, πουλάκι, για να ζεσταθείς, όλοι σ’ αγαπούμε. Μη μας φοβηθείς. Από το ψωμί μας ψίχουλα να φας κι όταν βγει ο ήλιος λεύτερο πετάς.
Χάρης Σακελλαρίου
Τα καημένα τα πουλάκια
Κρύο βαρύ, χειμώνας όξω, τρέμουν οι φωτιές στα τζάκια,
τώρα ποιος τα συλλογιέται τα καημένα τα πουλάκια!
Τα πουλάκια είναι στα δένδρα, τα πουλάκια είναι στα δάση,
τα πουλάκια θα τα πάρει ο βοριάς που θα περάσει,
η βροχή και το χαλάζι κι ο βοριάς που θα περάσει,
και το χιόνι που το παίρνουν στις αυλές με το φαράσι.
Κι αν η νύχτα είναι μεγάλη, κι έρχεται γιομάτη τρόμους,
κι αν ο θάνατος απόψε, φέρνει γύρα μες τους δρόμους,
κι αν η παγωνιά θερίζει κι είναι δίχως ρουχαλάκια,
δε βαριέσαι, ποιος θυμάται τα καημένα τα πουλάκια.
Τα πουλάκια είναι στα δένδρα, τα πουλάκια είναι στα δάση,
τα πουλάκια θα τα πάρει ο βοριάς που θα περάσει.
Στα παιδάκια είναι τα χάδια, στα παιδάκια τα φιλάκια,
τώρα ποιος τα συλλογιέται τα καημένα τα πουλάκια!
Κι όταν γίνει, πάλι, βράδυ κι όλοι πάνε να πλαγιάσουν,
να χωθούν μες τα κρεβάτια, μη τυχόν και ξεπαγιάσουν,
τα πουλάκια τα καημένα, τα πουλάκια, τώρα, πέρα
θα χαθούν χωρίς ελπίδα να φανούν την άλλη μέρα…
Ναπολέων Λαπαθιώτης
Τι μας κάνεις χειμώνα;
Έβρεξες και χιόνισες, άσπλαχνε χειμώνα. Πάγωσες την όμορφη τρυφερή ανεμώνα. Όλους μας φυλάκισες μέσα στη φωλιά μας. Φύσηξες και ρήμαξες την αμυγδαλιά μας.
Φτάνουν πια οι κακοκαιρίες φτάνουν πια τα χιόνια. Άσε να ’ρθει η άνοιξη με τα χελιδόνια.
Γιώργης Κρόκος
Το χιόνι
Τι καλά που ’ναι στο σπίτι μας τώρα που έξω πέφτει χιόνι!
Το μπερντέ παραμερίζοντας τ’ άσπρο βλέπω εκεί σεντόνι να σκεπάζει όλα τα πράγματα, δρόμους, σπίτια, δένδρα, φύλλα. Πόσο βλέπω μ’ ευχαρίστηση μαζεμένη τόση ασπρίλα.
Όμως, κοίτα, τουρτουρίζοντας το κορίτσι εκείνο τρέχει. Τώρα στάθηκε στην πόρτα μας, ψωμί λέει πως δεν έχει, πως κρυώνει, πως επάγωσε…
Έλα μέσα κοριτσάκι, το τραπέζι μας εστρώθηκε κι αναμμένο είναι το τζάκι!
Κώστας Καρυωτάκης
Ο χειμώνας
Ο χειμώνας ήλθε πάλι κι όλοι γύρω στο μαγκάλι έχουν μαζευτεί. Ρίχτε κάστανα στη θράκα, παραμύθια η γιαγιάκα θα ’ρθει, να μας ’πει.
Έξω πέφτει το χαλάζι και τη θύρα μας τραντάζει τώρα ο Βοριάς. Μεσ’ την κρύα ανατριχίλα σκορπισθήκανε τα φύλλα της κληματαριάς.
Μεσ’ την άγρια τούτη μπόρα τρομαγμένα όλα τώρα πάνε τα πουλιά. Λίγη ζέστη για να βρούνε τσίου – τσίου, θα κρυφθούνε, μέσα στη φωλιά.
Λάκης Παπαδήμας
Γύρω γύρω όλοι
Γύρω γύρω όλοι! Χιόνια στο περβόλι. Άσπρα γίναν τα κλαριά, άσπρα στρώθηκαν χαλιά, κι ο Χιονάνθρωπος απέξω με καλεί να παίξω.
Γύρω γύρω όλοι! Άνθη στο περβόλι. Άνθισεν η κερασιά, ρόδισε η ροδακινιά, παντού χλόη και γρασίδι, ώρα για παιχνίδι.
Γύρω γύρω όλοι! Ζέστη στο περβόλι. Σύκα γέμισε η συκιά, κόκκινη η κληματαριά, κι ένα τόσο δα πουλί «έλα έξω» με καλεί.
Γύρω γύρω όλοι! Μαραμένο το περβόλι. Φύλλα σκέπασαν τη γη, η βροχή πια δεν αργεί του σχολειού η καλή ποδιά αγκαλιάζει τα παιδιά.
Γύρω γύρω όλοι! Η ζωή περβόλι. Άνθη, χιόνια και βροχή κάθε χρόνο απ’ την αρχή. Και το ξέρουμε όλοι: Μια δουλειά, μια σκόλη.
Ρένα Καρθαίου
Πουλάκι του χειμώνα
Μες στο κρύο, έξω απ’ το σπίτι, ξένο πέταξε σπουργίτι. Φύλλο, σπόρος πουθενά, πώς κρυώνει και πεινά!
Το παράθυρο θ’ ανοίξω δυο σπυράκια να του ρίξω. –Έλα μέσα δω, πουλί, ζεστασιά θα βρεις πολλή.
Δεν ακούει, μόνο τσιμπάει δυο σπυράκια και πετάει. –Ταξιδιάρικο πουλί, πέταξε, ώρα σου καλή.
Μιχαήλ Δ. Στασινόπουλος
Ο Χιονάνθρωπος
Όλα σκεπάστηκαν μ’ άσπρο χαλί,
γλέντι τρικούβερτο μες την αυλή.
-Χιονάνθρωπο πάμε να φτιάσουμε,
ελάτε, παιδιά, να γελάσουμε!
Να τ’ ανθρωπάκι! Καπέλο φαρδύ,
πούρο στο στόμα, στο χέρι ραβδί,
είν’ όλο πόζα και μεγαλείο!
(Ήλιε, μην κάνεις κανέν’ αστείο…)
Δέστε! Θαρρώ μας γελά πονηρά.
Μας βγήκε ο ήλιος…Τι συμφορά!
Και τ’ ανθρωπάκι πια δε γελάει.
Δάκρυσε λίγο, έλιωσε πάει…
Ντίνα Χατζηνικολάου
Χιονοπόλεμος
Χιόνισε και κάναμε μια άσπρη στοίβα τόση. Τέτοιο χιόνι πούπουλο, Θεέ μου, να μη λιώσει.
Ε, με το χιονάνθρωπο τραβηχτείτε πέρα άναψεν ο πόλεμος πάρτε πρώτη σφαίρα.
Αν βαστάν τα κότσια σας, πιάστε μετερίζι. Όπου πέσει η μπάλα μας, μύτες κοκκινίζει.
Πως; Γελάτε; Πάρτε τη πάνω στο στομάχι. Φραπ, και σκιάζει η δεύτερη στου αρχηγού τη ράχη.
Φραπ, κι απ’ τα κεφάλια τους πέφτουν κάτω οι κούκοι. Φραπ! Και του χιονάνθρωπου σπάζει το τσιμπούκι.
Στέλιος Σπεράντσας
Μας έφτασε ο βαρύς χειμώνας
Μας έφτασε ο βαρύς χειμώνας χωρίς τραγούδια και πουλιά, στα σύννεφα τρυπώνει ο ήλιος και το φεγγάρι στην ομίχλη, τα φύλλα τα χλωμά ένα ένα ρίχνει στη γη η κληματαριά.
Μουχρώσαν τα βουνά και οι κάμποι, τα στενορύμια και οι αυλές, αμίλητα στοιχειά τα δέντρα στέκουνε ολόρθα στη βροχή στέκουνε ολόρθα στους ανέμους, στοιχειώσανε τα μονοπάτια κι ερήμαξαν οι ακρογιαλιές.
Φεύγουνε οι μέρες του χειμώνα, σαν ταξιδιάρικα πουλιά, θα βγει απ’ τα σύννεφα κι ο ήλιος κι απ’ την ομίχλη το φεγγάρι, πράσινα φύλλα θα βλαστήσουν και πάλι στις κληματαριές, τα μονοπάτια θα ξυπνήσουν, θα ζωντανέψουν τ’ ακρογιάλια, θα λουλουδίσουν τα μπαλκόνια, θα λουλουδίσουν τα κλαδιά, και θά ’ρθουνε τα χελιδόνια.
Διαλεχτή Ζευγώλη-Γλέζου
Ο χειμώνας
Δε μ’ ακούς; Έρχομαι μέσα από τους έρημους ασφαλτόδρομους. Έλα, έλα, κοριτσάκι μυρίζω φασουλάδα, πορτοκάλι και τραγανιστό τσουρέκι.
Έλα, έλα, αγοράκι φόρεσε το σκούφο σου βάλε τα μάλλινα γάντια σου άνοιξε το στόμα σου, να ξεδιψάσεις με το χιόνι γέμισε τις τσέπες σου σταφίδες, καρύδια και ξεραμένα σύκα τάισε με ψίχουλα τα πεινασμένα σπουργίτια.
Έρχομαι μέσα από τις παγωμένες λίμνες και τα ποτάμια τα γυμνά κλαδιά και το μολυβένιο ουρανό άσ’ το μόνο του στη γωνιά του το πατίνι κάνε το φίλο σου να δακρύσει με μια φέτα μανταρίνι.
Τι κάνει η γιαγιά σου; Πλέκει ακόμη πλάι στο περβάζι; Για κοίτα πώς μελάνιασε η μύτη σου….την πάγωσε τ’ αγιάζι…
Έλα, έλα, αγοράκι έλα, έλα κοριτσάκι. Δε μ’ ακούς; Είμαι ο Χειμώνας.
