Πρώτη μέρα σχολείο – Ένα απολαυστικό και διαχρονικό κείμενο του Δημήτρη Ψαθά

Οι σκέψεις και τα συναισθήματα
των μαθητών του 1931

Γιάννης Θ. Διαμαντής

Ήχησε σήμερα το κουδούνι της νέας σχολικής χρονιάς και η αλήθεια είναι ότι η ημέρα αυτή, όσα χρόνια και αν περάσουν, παραμένει η ίδια, προκαλώντας στους εκάστοτε μαθητές μικρούς τους ίδιους προβληματισμούς και συναισθήματα.

Το κείμενο του Δημήτρη Ψαθά που δημοσιεύθηκε πριν από 90 χρόνια, στα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», για την έναρξη της σχολικής χρονιάς 1931 – 1932, μοιάζει να γράφτηκε χθες.

«Πω, πω μελαγχολία… Χωρίς ακόμα καλά καλά τα πρώτα σύννεφα να ρυτιδώσουν τον ουρανόν, τα προσωπάκια του μικρόκοσμου εγέμισαν θλίψη. (…)

»Τι ανησυχία, Θεέ μου, εις τα στρατόπεδα των πιτσιρίκων, τι αναστάτωσις!… Μα γιατί βιάστηκε τόσο πολύ αυτός ο άθλιος ο Σεπτέμβριος να δώση το παρόν του;

»Δεν μπορούσε να καθήση ακόμα ένα μήνα τουλάχιστον για να ξεκουραστούν τα παιδιά; Έτσι που ενεφανίσθη αιφνιδιαστικά με θερμοκρασίαν ακόμη τριάντα δύο βαθμούς έχει επιφέρει καταστροφήν. (…)

Προετοιμασία

«Η προετοιμασία για το σχολείον είνε ο επίλογος μιας ευτυχίας και ο πρόλογος μιας δυστυχίας!…

»Αργότερα βέβαια θα στρώσουν τα πράγματα και η ζωή του πιτσιρίκου θα πάρη τον κανονικόν δρόμον της. Αλλά σήμερα;

»Τα βλέπετε αυτά τα βιβλία που βρίσκονται σκονισμένα εκεί σε μιάν άκρη της εταζέρας ή στιβαγμένα μέσα στην βιβλιοθηκούλα;

»Τόσο καιρό είχαν μείνει ξεχασμένα εκεί. Κανείς δεν τους έριχνε ούτε μια ματιά. Καθώς τα είχαν κλείσει και πετάξει όπου-όπου οι μικροσκοπικοί κάτοχοί των, ερρίχτηκαν με τα μούτρα στο γλέντι του θέρους και εφόρτωσαν στον κόκορα όλην την σοφίαν των. Ήταν η δικαία τιμωρία του μικρόκοσμου γιατί τις τελευταίες μέρες τον είχαν ψήσει.

»Ήταν αποφασισμένος να πληρώση τας φοβεράς στιγμάς που επέρασαν μαζί τους με μακράν περιφρόνησιν. Το ακρογιάλι του άνοιξε την αγκάλην.

»Εκεί μέσα στα δροσερά κυματάκια του εξεχάστηκαν όλες η πικρίες και η στενοχώριες των τελευταίων ημερών του έτους.

»Το δάσος των πεύκων προσέφερε την σκιάν του και τα τζιτζίκια του. Το μακρυνό νησάκι προσέφερε την γαλήνην του.

»Το υψηλό βουνό παρεχώρησε τας εκτάσεις του επάνω εις της οποίες δεν έφθανεν ο αντίλαλος της φωνής του σοφού καθηγητού, ούτε και η ανάμνησίς του ακόμη.

»Την ημέρα εκυνηγούσε γρύλλους, εσκαρφάλωνε στα δέντρα, εχανόταν σε μακρυνούς περιπάτους, εκλωτσούσε την μπάλλα του ανάεμεσα στους αγρούς.

»Και τώρα; Η φωνή της μαμάς άρχισε το ξεχασμένο τροπάριον:

Νίκο!… ρίξε μια ματιά, παιδί μου, στην βιβλιοθήκη να τακτοποιήσης τα βιβλία σου! Τάφαγε η σκόνη τόσο καιρό!…

»(…) Η Λουλούκα η δυστυχής είναι περισσότερο κατεστραμένη από αυτήν την ιστορία. Αριθμεί δεκαπέντε έτη. Ζήτημα είνε. Και όμως στην εξοχή δεν έχασε καθόλου τον καιρό της. Εμεγάλωσε!

»Όταν δεν έχει κανείς να κάνη με τους λόγους του Δημοσθένους, δεν το παίρνει τόσο κατάκαρδα. Τουναντίον ευρίσκει άλλους λόγους … προφορικούς. (…)

»Και η Λουλούκα εκεί εις την εκοχήν εμελέτησε επί αρκετόν τους λόγους, που δεν ήταν καθόλου αρχαίοι και μάλιστα δεν διεκρίνοντο για την εξαιρετικά καλήν της σύνταξιν λόγω της συγκινήσεως!…

-Αχ, δεσποινίς Λουλού… πόσο χαριτωμένη είσαστε.

– Αλήθεια;

– Σας το ορκίζομαι…

»Και μετά τον περίπατον εξόχως ρωμαντικόν επίστεψε  πως έγινε πλέον σωστή “δεσποινίς”. Τι έλεγε όμως τώρα η μαμά πάλι με τα βιβλία; (…)

»Αντίο εξοχή και ξενοιασιά. Μπροστά εις την πόρτα του σχολείο θα μαζευτούν από τα τέσσαρα σημεία του ορίζοντος οι άσωτοι και θα αρχίσουν πάλιν, ύστερα από το μεγάλο διάλειμμα του θέρους, το μάθημά τους.

»Εις τον αυλόγυρο του σχολείου θα αρχίσουν ατελείωτες διηγήσεις:

   – Στης Σπέτσες τι θαύμα που περάσαμε παιδιά…

   – Εμείς περάσαμε ωραία στο Μαρούσι.

   – Στη Βουλιαγμένη ήταν τρέλα…

Και κάποτε το κουδούνι θα αντηχήση δυνατά και τα παιδιά θα μαζευτούν στης “παραδόσεις”. Εκεί ο κ. καθηγητής θα χαιρετίση με όλίγα λόγια τους νέους του μαθητάς κι ύστερα θ’ αρχίση:

    – Εφέτος θα διδαχθώμεν μερικά πράγματα από τον Πλάτωνα… Γνωρίζετε τι ήτο ο Πλάτων;

Και κάποιος θα απαντήση μελαγχολικά:

      – Ω συμφορά μας, κύριε καθηγητά!…
Δ. Ψαθάς»

                        Πανελλήνιες εξετάσεις                

Όποιος έχει τελειώσει το σχολείο στην Ελλάδα, έχει βιώσει, όχι μόνο ο ίδιος, αλλά και η οικογένειά του, το θεσμό των πανελληνίων εξετάσεων. Ακόμα και αυτοί που δεν έδωσαν εξετάσεις, έχουν επηρεαστεί σε κάποιο βαθμό, έστω και έμμεσα, από την ατμόσφαιρα των εξετάσεων.

Από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου, το όνειρο του κάθε μαθητή, αλλά και των γονιών του, είναι να μεγαλώσει και να περάσει στο Πανεπιστήμιο. Το ελληνικό σχολείο, είναι πράγματι κατά τέτοιο τρόπο δομημένο, ώστε η εισαγωγή του μαθητή στο Πανεπιστήμιο ή στο Πολυτεχνείο να αποτελεί μονόδρομο, καθώς δεν υπάρχουν αντίστοιχες αναγνωρισμένες σχολές τεχνικής εκπαίδευσης σε διάφορους τομείς, όπου θα μπορούσαν οι μαθητές να φοιτήσουν και να έχουν ένα πτυχίο που θα τους εξασφαλίζει επαγγελματική αποκατάσταση.

Με αυτόν τον τρόπο, οι Έλληνες μαθητές αγχώνονται και αγωνιούν κάθε καλοκαίρι για τις εξετάσεις που θα τους εξασφαλίσουν τον τίτλο του φοιτητή ή της φοιτήτριας, για να ανταμειφθούν οι κόποι τους αλλά και των γονιών τους, που έχουν πληρώσει, τουλάχιστον για τα τρία χρόνια του Λυκείου, ένα σωρό λεφτά στα φροντιστήρια. Γιατί χωρίς το φροντιστήριο, κανείς δεν καταφέρνει να περάσει στο Πανεπιστήμιο ή στο Πολυτεχνείο, εκτός ίσως πολύ λίγων εξαιρέσεων.

Εκείνο όμως που πρέπει να πούμε στα παιδιά, για να μην απογοητευτούν, αν δεν τα καταφέρουν, είναι πως η ζωή και η πρόοδος τους ή πολύ περισσότερο η ευτυχία τους, δεν καθορίζονται από τις πανελλήνιες εξετάσεις. Οι ευκαιρίες για να μάθουμε πράγματα, να αποκτήσουμε γνώσεις, να αλλάξουμε επάγγελμα, υπάρχουν σε όλη μας τη ζωή. Ειδικά στην εποχή μας, η γνώση δεν σταματάει ποτέ και είμαστε αναγκασμένοι να μαθαίνουμε διαρκώς καινούρια πράγματα. Επίσης, στη ζωή μας πρέπει να έχουμε επιλογές και να μην εγκλωβιζόμαστε σε μία κατάσταση του τύπου: αυτό ή τίποτα. Ένας νέος άνθρωπος που ξεκινά τη ζωή του και κάθε επιλογή είναι δυνατή, δεν πρέπει να στερεί από τον εαυτό του την ευκαιρία και το δικαίωμα να επιλέγει και να αλλάζει γνώμη για το επάγγελμα που θα ακολουθήσει, όταν για κάποιο λόγο, δεν καταφέρνει να κάνει αυτό που αρχικά είχε σκεφτεί.

Στη ζωή υπάρχουν πολλές ευκαιρίες, όχι μόνο μία, πολλές δυνατότητες και αρκετές επιλογές, αν έχουμε τη διάθεση και τη θέληση να ψάξουμε αυτό που μας ταιριάζει και να το αποκτήσουμε. Είναι πολύ μεγάλο κρίμα, τα νέα παιδιά, που έχουν όλη τη ζωή μπροστά τους, να εγκλωβίζονται στο δίλημμα: Πανεπιστήμιο ή τίποτα. Εξάλλου στη ζωή μας δίνουμε κάθε μέρα εξετάσεις με τη συμπεριφορά και τις επιλογές μας και αυτό δεν σταματάει ποτέ. 

Ανθούλα Π. Βεζύρη

Παρασκευή 15 Ιανουαρίου 2021

Επιστροφή στο σχολείο

Οι διακοπές των Χριστουγέννων τελείωσαν και επιστρέψαμε ξανά στο σχολείο. Αυτές οι διακοπές φάνηκαν πιο μεγάλες, εξαιτίας της καραντίνας, που προηγήθηκε.
Τα μαθήματα συνεχίζονται τώρα πια κανονικά, μέσα στη σχολική τάξη και όχι διαδικτυακά.
Ευτυχώς για όλους μας, η εκπαίδευση και η μάθηση προϋποθέτουν τη διδασκαλία ζωντανά, με τη φυσική παρουσία του δασκάλου με τους μαθητές του.
Η εκπαίδευση από απόσταση, υστερεί κατά πολύ και δυσκολεύει ιδιαίτερα τους μικρούς μαθητές, κυρίως του δημοτικού και του νηπιαγωγείου.
Γέμισε πάλι το σχολείο με παιδικές φωνές, οι τάξεις βρήκαν ξανά  λόγo ύπαρξης,  οι μαθητές με τους εκπαιδευτικούς συνέχισαν τα μαθήματά τους και όλα βρήκαν τον καθημερινό τους ρυθμό.
Όταν περπατάω σε άδειους δρόμους, σκέφτομαι ότι ο κόσμος θα σταματήσει να υπάρχει, όταν δεν θα υπάρχουν πια παιδιά. Τα παιδιά είναι ζωή και με τις φωνές τους, τα παιχνίδια και τα γέλια τους, μας δίνουν δύναμη και ενέργεια για να συνεχίσουμε να ζούμε. Τα παιδιά δεν σε αφήνουν να παραιτηθείς, ούτε να τα παρατήσεις. Είναι πηγή ζωής, χαράς και δημιουργίας.

Το πρωί που μπήκα στο γραφείο των δασκάλων, η δασκάλα των Εικαστικών πρόσεξε τη μάσκα που φορούσα.
_ Για να σε δω! Είναι Βαν Γκογκ; με ρώτησε.
_ Ναι, της απάντησα. Χάρηκα που το πρόσεξες, της χαμογέλασα.
_ Από πού την πήρες;
Αφού την ενημέρωσα, της είπα ότι ήμουν πολύ χαρούμενη που αναγνώρισε το σχέδιο του Βαν Γκογκ με τα ηλιοτρόπια.
Τότε εκείνη με ρώτησε γελαστά:
_ Σου έφτιαξα τη μέρα;
_ Ευτυχώς, της απάντησα, υπάρχει ελπίδα!
Όταν αργότερα μπήκε στην τάξη μου για να κάνει μάθημα, είπε στα παιδιά:
_ Θυμάστε που είχαμε μιλήσει για έναν ζωγράφο που ζωγράφιζε ηλιοτρόπια; Κάποιος εδώ μέσα φοράει μία τέτοια μάσκα, αλλά όχι εγώ.
Όλοι κοιτάχτηκαν μεταξύ τους, μία μαθήτρια σήκωσε το χέρι της για να απαντήσει και ένας μαθητής πετάχτηκε:
_ Η κυρία!
_ Πώς τον έλεγαν τον ζωγράφο, θυμάστε;
_ Βίνσεντ Βαν Γκογκ, απάντησε μία άλλη μαθήτρια.
_ Μπράβο, που το θυμάσαι! της είπε η δασκάλα των Εικαστικών.
_Τώρα χαίρομαι διπλά, απάντησα στη συνάδελφό μου. Σήμερα τελικά μού έφτιαξες τη μέρα μου!

Ανθούλα Π. Βεζύρη

"Ηλιοτρόπια", Βίνσεντ Βαν Γκογκ