Χαρταετός: Το έθιμο – Τι συμβολίζει το πέταγμα του – Η ιστορία του
Ο χαρταετός που πετάμε την Καθαρά Δευτέρα, δεν είναι απλώς ένα ακόμα παιχνίδι, που ίπταται στον αέρα εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Το πέταγμά του στα ύψη και ο χορός του με τον άνεμο, ψηλά στον καταγάλανο ουρανό, υποδηλώνει την ανάταση, την κάθαρση της ψυχής μετά το διονυσιακό ξεφάντωμα της Αποκριάς.
Από που προέρχεται ο χαρταετός
Μολονότι ο χαρταετός πρωταγωνιστεί στα δικά μας Κούλουμα, θα πρέπει να θυμηθούμε ότι πατρίδα του είναι η μακρινή Ανατολή.
Ο χαρταετός έχει βαθιές ρίζες και πετάει για πρώτη φορά γύρω στο 200 π.Χ. στην αρχαία Κίνα και τη Μαλαισία. Εκεί κατασκευάζονται οι πρώτοι χαρταετοί από μετάξι και μπαμπού και μάλιστα με τη μορφή που έχουν ως επί το πλείστον μέχρι σήμερα στις χώρες αυτές, η οποία δεν είναι άλλη από τη μορφή του δράκου.
Από την Κίνα οι χαρταετοί ταξιδεύουν στην Κορέα και την Ιαπωνία για να εμπλουτιστούν με περισσότερα σχέδια.
Αλλά και στην ελληνική αρχαιότητα, ο χαρταετός δεν ήταν άγνωστος. Αναφέρεται ότι ο αρχιμηχανικός Αρχύτας του Τάραντα -4ος αι. π. Χ.- χρησιμοποίησε στην αεροδυναμική του τον αετό.
Ενώ υπάρχει και ελληνικό αγγείο της κλασικής εποχής με παράσταση κόρης, η οποία κρατά στα χέρια της μια μικρή λευκή σαΐτα (είδος αετού) με το νήμα της, έτοιμη να την πετάξει.
Πιθανότατα βέβαια, τα πειράματα ή τα παιχνίδια των Αρχαίων Ελλήνων με τους “αετούς” θα πρέπει να γίνονταν με πανί τουλάχιστον ως το Μεσαίωνα. Καθώς η χώρα μας δεν διέθετε σε αφθονία το χαρτί.
Πώς έφτασε ο χαρταετός στην Ευρώπη
Γύρο στο 1400 μ.Χ. οι Ευρωπαίοι εξερευνητές που ταξιδεύουν στις χώρες της Ασίας φέρνουν τους χαρταετούς στην γηραιά ήπειρο, όπου κατά τους δυο Παγκόσμιους πολέμους χρησιμοποιούνται ως συσκευές παρατήρησης.
Ο Μάρκο Πόλο γυρίζοντας από τα ταξίδια του, φέρνει το χαρταετό στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, όπου τον περιγράφει και για τις επικίνδυνες επανδρωμένες πτήσεις του.
Τα νεότερα χρόνια, πολλές λεπτομέρειες για την παρουσία του χαρταετού στη Γηραιά Ήπειρο έχουμε το 1450 στη Γερμανία και το 1606 στην Ισπανία. Στη δεύτερη περίπτωση, ένας κληρικός αναφέρει στο ημερολόγιό του ότι χρησιμοποιούσαν τον χαρταετό σαν παιχνίδι χαράς την ημέρα του Πάσχα.
Ακολουθούν οι χρόνοι της επιστημονικής χρησιμοποίησης των χαρταετών (ή και υφασματαετών) ώσπου το 1752 στην Αμερική ο Βενιαμίν Φραγκλίνος εκτέλεσε το διάσημο πείραμά του, διαπιστώνοντας με τεχνητό αετό τον ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας και του κεραυνού, οπότε και κατασκεύασε το αλεξικέραυνο.
Το 1880 ο Αυστραλός Hargrave σχεδίασε έναν τεράστιο αετό για μετεωρολογικές παρατηρήσεις.
Υπάρχει προφορική παράδοση που αγγίζει τα όρια του μύθου, ότι τη μεγάλη γέφυρα του Νιαγάρα την άρχισαν, ρίχνοντας απέναντι με χαρταετό το πρώτο σχοινί.
Ο χαρταετός στη μακραίωνη ιστορία του χρησιμοποιήθηκε με διάφορους τρόπους, για τη μέτρηση της θερμοκρασίας και της ταχύτητας των ανέμων. Ακόμα για μελέτες της ατμόσφαιρας και του ηλεκτρισμού. Αλλά ακόμα και για αεροφωτογραφίσεις.
Ο χαρταετός στην Ελλάδα
Ο Χαρταετός έφθασε στην Ελλάδα πρώτα από τα λιμάνια Ανατολής (Σμύρνη-Χίο-Κωνσταντινούπολη), τα λιμάνια της Επτανήσου, της Σύρας, των Πατρών και ακολούθησαν τα αστικά κέντρα, όπου μπορούσε κανείς να αγοράσει σπάγκο και χρωματιστό χαρτί.
Η κατασκευή ενός χαρταετού σήμερα είναι σχετικά εύκολη υπόθεση καθώς υπάρχουν όλα τα τεχνικά μέσα.
Στην Ελλάδα οι χαρταετοί κατασκευάζονται από παιδιά με ή χωρίς τη βοήθεια των μεγάλων με απλά υλικά όπως χαρτί, καλάμι ή λεπτό πηχάκι, σπάγγο και εφημερίδες και με περισσεύματα από τις αποκριάτικες κορδέλες.
Τι συμβολίζει το έθιμο
Ο συμβολισμός εθίμου στην Αρχαία Κίνα ήταν η επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό. Μάλιστα οι άνθρωποι πίστευαν τότε ότι όσο πιο ψηλά πετάξει ο χαρταετός τόσο πιο πιθανό ήταν ο Θεός να δει τις ευχές τους που κρεμιόντουσαν πάνω του και να τις πραγματοποιήσει!
Ο συμβολισμός του πετάγματος του χαρταετού στην ελληνική χριστιανική παράδοση είναι αρκετά συναφής. Καθώς συμβολίζει το πέταγμα της ανθρώπινης ψυχής προς το Θείο.
Με άλλα λόγια θέλει να πει ότι ο προορισμός του πνεύματος του ανθρώπου είναι στον ουρανό δίπλα στον δημιουργό του.
Το γεγονός δε, ότι το έθιμο γίνεται κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι, καθώς πραγματοποιείται την πρώτη μέρα της Σαρακοστής, οπότε οι χριστιανοί ξεκινούν τη σωματική και πνευματική τους κάθαρση μέσω της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής.
Το έθιμο του χαρταετού σήμερα
ανά τον κόσμο
Σήμερα κάθε χώρα έχει τα δικά της έθιμα γύρω από το πέταγμα του χαρταετού.
Στην Κίνα θεωρείται ιεροτελεστία από την κατασκευή του ως και το πέταγμά του. Και μάλιστα διοργανώνονται διαγωνισμοί κάθε χρόνο για τον καλύτερο χαρταετό.
Μάλιστα, οι Κινέζοι πιστεύουν ακόμα και σήμερα ότι πετώντας τον χαρταετό διώχνουν την κακή τύχη. Και ότι όσο ψηλότερα φτάσει ο αετός τους, τόσο καλύτερη τύχη θα έχουν.
Στην Οσάκα της Ιαπωνίας, κάθε χρόνο, την πέμπτη ημέρα του Μαίου, οι μικροί Ιάπωνες περιμένουν το Κοντομόνοχι. Ή αλλιώς τη Μέρα των Παιδιών.
Εκείνη την ημέρα, οι οικογένειες που έχουν μικρούς γιους συνηθίζουν να ανεμίζουν στον κήπο πολύχρωμες κορδέλες και πελώριους χαρταετούς σε σχήμα κυπρίνου, που τους έχουν δέσει σ’ ένα μεγάλο στύλο από μπαμπού μ’ έναν ανεμόμυλο στην κορυφή του.
Μια από τις πιο εντυπωσιακές γιορτές πραγματοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια στη Βόρεια Ινδία, είναι η γιορτή “Basant”, η οποία πραγματοποιείται κάθε Φεβρουάριο και στο Πακιστάν για την υποδοχή της άνοιξης.
Επί της ουσίας στήνεται ένα μεγάλο γλέντι, το οποίο προσμένουν με μεγάλη ανυπομονησία μικροί και μεγάλοι.
Σε αυτή τη γιορτή, όλοι λαχταρούν να κατακτήσουν με τον χαρταετό τους τον ουρανό. Πράγμα που θα τους εξασφαλίσει η χρήση των πιο καλών υλικών, και ιδιαίτερα του ανθεκτικότερου σπάγγου, ο οποίος επικαλύπτεται με σκόνη γυαλιού.
Μαζί με τα υλικά, αυτό που καθορίζει τη νίκη είναι οι επιδέξιοι χειρισμοί που γίνονται κυρίως από τις ταράτσες των σπιτιών.
Οι ονομασίες του χαρταετού
στις διάφορες χώρες
Στην Αγγλία, ονομάζεται kite, το οποίο είναι το όνομα ενός υπέροχου πουλιού.
Στην Ιαπωνία, τακο που σημαίνει χταπόδι και έχει να κάνει με τους πολλούς σπάγκους που κρέμονται από αυτόν.
Στο Μεξικό τον ονομάζουν papalote που σημαίνει πεταλούδα.
Στη Γερμανία, Drachen που σημαίνει δράκος.
Στην χώρα μας, πέρα από την κλασική ονομασία χαρταετός, στη Θράκη τον λένε και πετάκι, ενώ στα Επτάνησα και φύσουνα.
Η ιστορία του χαρταετού φαίνεται ότι ξεκινά από το 1000 π.Χ. Για πρώτη φορά ο χαρταετός έκανε την εμφάνισή του στον ουρανό από την Κίνα!
Ο πρώτος χαρταετός που κατασκεύασαν οι Κινέζοι ήταν από μετάξι και μπαμπού ενώ είχε την μορφή δράκου. Ο «δράκος» αποτελούσε για την Κίνα, ιερό – θεϊκό σύμβολο και ένα αντικείμενο θαυμασμού και λατρείας.
Στην συνέχεια, ταξιδεύοντας μέχρι την Ιαπωνία, εμπλουτίστηκε περισσότερο από πλευράς κατασκευής. Εκεί, πήρε την μορφή των Σαμουράι, ενώ στην Ινδία οι χαρταετοί έχουν τις ρίζες τους στην Ινδουιστική μυθολογία.
Ένα άλλο παραδοσιακό έθιμο για το πέταγμα του χαρταετού, είναι και στην Ινδία το λεγόμενο, «Basant». Αυτό είναι ένα έθιμο, που πραγματοποιούν κάθε χρόνο τον Φεβρουάριο προκειμένου να υποδεχτούν την άνοιξη.
Στην Ευρώπη, ο χαρταετός πρωτοκάνει την εμφάνισή του, γύρω στο 1400 μ.Χ. Τον 18ο αιώνα, ο χαρταετός χρησιμοποιήθηκε και στην επιστήμη. Ο μετεωρολόγος Alexander Wilson, Σκωτσέζος στην καταγωγή, χρησιμοποίησε χαρταετούς, προκειμένου να ανυψώσει θερμόμετρα μέχρι τα 3000 πόδια. Στόχος του, ήταν να μπορέσει να καταγράψει τις διαφορές θερμοκρασίας στα μεγάλα υψόμετρα.
Σύμφωνα με την ιστορία, το 1853, πέταξε το πρώτο ανεμοπλάνο, που μπόρεσε να σηκώσει το βάρος ενός ανθρώπου και να πετάξει για 40 δευτερόλεπτα.
Πώς φτιάχνουμε χαρταετό
Στην άκρη από το ένα πηχάκι στερεώνουμε γερά το σύρμα, και το περνάμε περιμετρικά γύρω από το σκελετό του χαρταετού, κάνοντας μια στροφή με το σύρμα σε κάθε πηχάκι, εκεί που έχουμε κάνει την εγκοπή.
Φροντίζουμε όπως θα γυρίζουμε το σύρμα, οι αποστάσεις μεταξύ των άκρων από τα πηχάκια να διατηρούνται σταθερές έτσι ώστε στο τέλος να έχουμε ένα κανονικό εξάγωνο.
Ακουμπάμε το σκελετό πάνω στο χαρτί ή το πλαστικό, και το κόβουμε γύρω – γύρω του, αφήνοντας ένα περιθώριο 3-5 εκατοστών (ως σχήμα).
Σε αυτό το σημείο, μπορούμε να αφήσουμε τη φαντασία μας ελεύθερη και να διακοσμήσουμε την επιφάνεια του χαρτιού όπως μας αρέσει, έτσι ώστε να έχουμε ένα μοναδικό χαρταετό. Μπορούμε να κολλήσουμε διάφορα διακοσμητικά, ή να ζωγραφίσουμε τη σημαία της αγαπημένης μας ομάδας, πρόσωπα, πεταλούδες, πουλιά και ζώα.
20 Χ 20 εκατοστά τα οποία δένουμε στο σπάγκο σε απόσταση περίπου 15-20 εκατοστών το ένα από το άλλο.
Εδώ πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα. Όλη η επιτυχία για το πέταγμα του αετού βρίσκεται στα ζύγια του. Τα ζύγια είναι δύο κομμάτια σπάγκος δεμένος στα άκρα ε και ζ, που το καθένα ενώνεται με τον σπάγκο που αφήσαμε να κρέμεται από το κέντρο του χαρταετού. Τα ζύγια πρέπει να σχηματίσουν ένα ισοσκελές τρίγωνο.
